Este domingo acudín por primeira vez á homenaxe que varias asociacións organizan conxuntamente en lembranza de Cándida Rodríguez, Joaquín Estevez Besada e Venancio González Romero, asasinados pola Garda Civil o 27 de novembro de 1922, por se-los abandeirados das revoltas antiforais en Galicia e polo seu empeño en que os labregos puidesen acceder á propiedade plena das terras que traballaban. Uns ideais que lle custaron a vida no lugar de Sobredo (Guillarei) fai 88 anos.
Cando rematou a longa noite negra e puiden comezar a facerme con unha importante biblioteca de libros na miña lingua nai e sobre todo históricos, foi cando comecei a darme conta realmente destas calamidades e viles asasinatos que sufriran os nosos antergos por defendelos seus dereitos. As historias que se contaban do acaecido en Cans, naquel fatídico 12 de outubro de 1916, en nada se parecían co que realmente acontecera e por iso comecei a indagar para saber o que realmente acontecer pero ninguén ousaba contala verdade. Mesmo as tumbas onde están soterradas tres das vítimas, denominábanas como "as dos fusilados", cando realmente aquilo non fora un fusilamento, se non un vil asasinato a sangue fría. Outra cousa foi o que a prensa, máis do lado do poder, escribiu. A miña afirmación é táxante porque co tempo lograra falar abertamente con unha testemuña directa dos feitos, como foi a señora María de Olveira de Cans, que nese intre tiña 16 anos.
Fai uns anos despraceime a Oseira e non houbo forma de sacarlle nada aos seus veciños, todo o contrario do que ese mesmo ano me acontecera en Sofán, que a providencia fixo que cando parei a falar con un paisano maior, non tivo inconveniente en pórme ao tanto do que alí acontecera.
En Sobredo, comentáronme algúns dos asistentes ao acto que, esa autocensura tamén se dera alí, xa que se atoparan co mesmo problema e poucos eran os que querían falar. No meu caso incluso hai xente á que non lle gusta o que fixen e fago en Nebra polo nosos mártires. Podería entender que na Ditadura acontecera todo isto, mais agora que xa levamos máis de 30 anos de Democracia, coido que é un legado que deberíamos transmitir ás novas xeracións.
A boa nova política deste ano deuse cando Xosé Alfredo Pereira Martínez, ao principio do acto, anunciou que o alcalde de Salceda de Caselas por fin cumprira a súa palabra dada facía uns anos noutro acto, poñéndolle a unha rúa do Concello: Mártires de Sobredo. No noso Concello fai uns meses que bautizaron varias, pero o equipo de goberno e a oposición, se tivo oportunidade de propoñer nomes, esqueceron unha vez máis aos Mártires de Cans. Digo unha vez máis, porque fai anos que xa se fixera outro nomeamento e hai algunha que leva incluso o curioso nome de rúa Das Escamas, será pola fame que nos sacaron?
Pola miña parte envieille un correo ao Concello, do que non me lembro obter resposta. Nel facía dúas propostas: Na primeira propoñía renomear a antiga AC-550 que cruza Cans, como Travesía dos Mártires de Cans ou poñerlle o nome de cada unha das vítimas a cinco das novas rúas.
Os Foros
A meirande parte das terras cultivadas de Galiza, máis das tres cuartas partes, estaban sometidas a contratos de "Foro" desde a idade media. O foro era o contrato establecido sobre unha terra que se pagaba anualmente en especie (millo, viño, animais...) ou en diñeiro, condenando ao campesiñado a unha agricultura de subsistencia.
Xa a sociedade do século XIX era consciente de que esa "carga" grazas a cal nacera e medrara a fidalguía, impedía a modernización do agro galego, e para eliminala, a I República aprobara unha lei en 1873, derrogada no ano seguinte por mor da presión dos arrendadores. A definitiva lei que lles permitiu ás persoas labregas seren donas das terras que traballaban (previo pago dunha indemnización) foi o decreto-lei de 25 de xuño de 1926.
As Sociedades Agrarias
Para eliminar os Foros xurdiron as Sociedades Agrarias; en 1912 xa había 117 sociedades na provincia de Pontevedra. Nas Asembleas e Congresos agrarios coma os de Monforte, Ribadavia, Redondela, Tui... establecíanse as liñas de actuación deste movemento (mitins, propaganda, boicot aos pagos, mobilizacións...).
- Na provincia de A Coruña tamén había este tipo de Sociedades como era a Liga Agraria de Nebra, que despois dos tristes feitos acaecidos o 12 de outubro de 1916, as autoridades incautáronse de toda súa documentación e a día de hoxe aínda non foi de volta ao pobo.
-O 27 de novembro incautáronse os libros e chaves das sociedades de Areas, Randufe, Malvas, Pazos de Reis, Rebordáns, Paramos, Baldráns e Caldelas.
Sobredo
-O 27 de novembro de 1922 preséntanse en Sobredo (Guillarei), xuíz e garda civil para embargar os bens dun veciño que non pagaba o Foro. A toque de campás, xuntáronse unhas dúas mil persoas da bisbarra. Ao disolver a forza pública a manifestación a tiros, houbo varias persoas feridas e resultaron mortas: Cándida Rodríguez, de Pazos; Joaquín Estevez Besada, de Soutelo; e Venancio González Romero, de Budiño.
Os feitos tiveron moita sona na prensa, parlamento, literatura, conferencias... O goberno decatouse entón da necesidade de darlle unha solución ao conflito agrario, o que levou á redención dos Foros. Foi entón, grazas á actitude loitadora e comprometida destas mulleres e homes do agro, que se conseguiu abolir un dos residuos da sociedade estamental e que condenaba en vida o campesiñado deste pais.
O Monumento aos Mártires foi feito por iniciativa popular e esculpido por Camilo Nogueira -pai- nos tempos da II República, e os fascistas dinamitárono durante a guerra. Nos anos 80 outra vez por subscrición popular recuperouse parte do monumento que os veciños agocharan nos muros ou enterraran nas leiras, e encargouse o resto a un escultor.
Cando rematou a longa noite negra e puiden comezar a facerme con unha importante biblioteca de libros na miña lingua nai e sobre todo históricos, foi cando comecei a darme conta realmente destas calamidades e viles asasinatos que sufriran os nosos antergos por defendelos seus dereitos. As historias que se contaban do acaecido en Cans, naquel fatídico 12 de outubro de 1916, en nada se parecían co que realmente acontecera e por iso comecei a indagar para saber o que realmente acontecer pero ninguén ousaba contala verdade. Mesmo as tumbas onde están soterradas tres das vítimas, denominábanas como "as dos fusilados", cando realmente aquilo non fora un fusilamento, se non un vil asasinato a sangue fría. Outra cousa foi o que a prensa, máis do lado do poder, escribiu. A miña afirmación é táxante porque co tempo lograra falar abertamente con unha testemuña directa dos feitos, como foi a señora María de Olveira de Cans, que nese intre tiña 16 anos.
Fai uns anos despraceime a Oseira e non houbo forma de sacarlle nada aos seus veciños, todo o contrario do que ese mesmo ano me acontecera en Sofán, que a providencia fixo que cando parei a falar con un paisano maior, non tivo inconveniente en pórme ao tanto do que alí acontecera.
En Sobredo, comentáronme algúns dos asistentes ao acto que, esa autocensura tamén se dera alí, xa que se atoparan co mesmo problema e poucos eran os que querían falar. No meu caso incluso hai xente á que non lle gusta o que fixen e fago en Nebra polo nosos mártires. Podería entender que na Ditadura acontecera todo isto, mais agora que xa levamos máis de 30 anos de Democracia, coido que é un legado que deberíamos transmitir ás novas xeracións.
A boa nova política deste ano deuse cando Xosé Alfredo Pereira Martínez, ao principio do acto, anunciou que o alcalde de Salceda de Caselas por fin cumprira a súa palabra dada facía uns anos noutro acto, poñéndolle a unha rúa do Concello: Mártires de Sobredo. No noso Concello fai uns meses que bautizaron varias, pero o equipo de goberno e a oposición, se tivo oportunidade de propoñer nomes, esqueceron unha vez máis aos Mártires de Cans. Digo unha vez máis, porque fai anos que xa se fixera outro nomeamento e hai algunha que leva incluso o curioso nome de rúa Das Escamas, será pola fame que nos sacaron?
Pola miña parte envieille un correo ao Concello, do que non me lembro obter resposta. Nel facía dúas propostas: Na primeira propoñía renomear a antiga AC-550 que cruza Cans, como Travesía dos Mártires de Cans ou poñerlle o nome de cada unha das vítimas a cinco das novas rúas.
Os Foros
A meirande parte das terras cultivadas de Galiza, máis das tres cuartas partes, estaban sometidas a contratos de "Foro" desde a idade media. O foro era o contrato establecido sobre unha terra que se pagaba anualmente en especie (millo, viño, animais...) ou en diñeiro, condenando ao campesiñado a unha agricultura de subsistencia.
Xa a sociedade do século XIX era consciente de que esa "carga" grazas a cal nacera e medrara a fidalguía, impedía a modernización do agro galego, e para eliminala, a I República aprobara unha lei en 1873, derrogada no ano seguinte por mor da presión dos arrendadores. A definitiva lei que lles permitiu ás persoas labregas seren donas das terras que traballaban (previo pago dunha indemnización) foi o decreto-lei de 25 de xuño de 1926.
As Sociedades Agrarias
Para eliminar os Foros xurdiron as Sociedades Agrarias; en 1912 xa había 117 sociedades na provincia de Pontevedra. Nas Asembleas e Congresos agrarios coma os de Monforte, Ribadavia, Redondela, Tui... establecíanse as liñas de actuación deste movemento (mitins, propaganda, boicot aos pagos, mobilizacións...).
- Na provincia de A Coruña tamén había este tipo de Sociedades como era a Liga Agraria de Nebra, que despois dos tristes feitos acaecidos o 12 de outubro de 1916, as autoridades incautáronse de toda súa documentación e a día de hoxe aínda non foi de volta ao pobo.
-O 27 de novembro incautáronse os libros e chaves das sociedades de Areas, Randufe, Malvas, Pazos de Reis, Rebordáns, Paramos, Baldráns e Caldelas.
Sobredo
-O 27 de novembro de 1922 preséntanse en Sobredo (Guillarei), xuíz e garda civil para embargar os bens dun veciño que non pagaba o Foro. A toque de campás, xuntáronse unhas dúas mil persoas da bisbarra. Ao disolver a forza pública a manifestación a tiros, houbo varias persoas feridas e resultaron mortas: Cándida Rodríguez, de Pazos; Joaquín Estevez Besada, de Soutelo; e Venancio González Romero, de Budiño.
Os feitos tiveron moita sona na prensa, parlamento, literatura, conferencias... O goberno decatouse entón da necesidade de darlle unha solución ao conflito agrario, o que levou á redención dos Foros. Foi entón, grazas á actitude loitadora e comprometida destas mulleres e homes do agro, que se conseguiu abolir un dos residuos da sociedade estamental e que condenaba en vida o campesiñado deste pais.
O Monumento aos Mártires foi feito por iniciativa popular e esculpido por Camilo Nogueira -pai- nos tempos da II República, e os fascistas dinamitárono durante a guerra. Nos anos 80 outra vez por subscrición popular recuperouse parte do monumento que os veciños agocharan nos muros ou enterraran nas leiras, e encargouse o resto a un escultor.
No hay comentarios:
Publicar un comentario