A recolección de cogomelos: algo máis que un paseo polo monte

Linguas de vaca e trompetas

É unha queixa de La Rioja, pero a apropiación indebida de cogomelos con fin lucrativo xa comeza a ser un problema nalgunhas comunidades de montes de Galiza. No noso entorno de momento non porque aínda non hai un mercado asentado, de aí a importancia de concienciar á xente que os montes son propiedade privada e como tal, deben respectarse.

Un dos grandes males que sufrimos aquí, entre outras cousas, foi o roubo por parte de “mafias” de rochas esculpidas polo tempo, para vendelas ao mellor ofertante. Con esta situada na serra do Barbanza non puideron, pero fíxense como o intentaron.

Ecologistas en Acción

Co outono chegou, como de costume, a esperada aparición dos cogomelos, e con eles volveron as tensións aos montes cando a xente en multitude lánzase a coller todo fungo ou similar que se lle poña por diante. E mentres os “urbanitas” reivindican o seu dereito a gozar da libre recollida de plantas silvestres, moitas outras persoas, sexan da zona ou vindas de fora, tentan sacar un beneficio económico mediante a súa venda de maneira extraoficial.

Porque os cogomelos, máis aló do puro entretemento dun agradable paseo polo monte levándose un puñado de exemplares para cear, non deixan de ser un recurso forestal exactamente igual que o son a madeira, a caza ou os pastos. E estes aproveitamentos, que na Rioxa teñen o seu ámbito territorial dentro dos montes públicos dos concellos sérranos, están regulados pola correspondente lexislación forestal, cuxo obxectivo, ademais de protexer e conservalos a través da figura do Monte de Utilidade Pública, é tamén xestionar e prover aos concellos dun recurso económico derivado dos seus bens patrimoniais.

E, se hai tempo que as curtas de madeira deixaron de achegar ingresos para as arcas municipais debido á súa falta de rendibilidade (dificultade de acceso, elevados custos de extracción e baixos prezos de mercado), a extracción comercial de cogomelos e fungos pode converterse nunha nova fonte pecuniaria a través dun aproveitamento ordenado dos montes públicos.

Porque xunto á tradicional recollida de cogomelos, sen apenas regulación, por parte dos veciños dos pobos que obteñen deste xeito un complemento extra para as súas finanzas familiares, aparecen grupos organizados que, de forma oculta e sen autorización, saquean os sotobosques e conseguen pingües beneficios. Véxase neste sentido o recente caso do campamento ilegal desmantelado en Montenegro de Cameros, acabalo entre Soria e A Rioxa, dedicado a recollida fraudulenta de cogomelos. Ou a proliferación da venda descontrolada de cogomelos sen ningún tipo de control sanitario, en calquera establecemento comercial de Logroño, mesmo non relacionados co sector alimentario.

E este desenfreo expón ademais outra cuestión importante. Os cogomelos, como calquera outro recurso natural, non son un recurso ilimitado e inesgotable e, aínda que descoñezamos moitos aspectos sobre a súa bioloxía, na fronteira entre o reino vexetal e animal, resulta evidente que non se poden extraer exemplares sen ningún tipo de control, ano tras ano, pretendendo que as súas poboacións non acaben sendo afectadas negativamente. Ademais de coñecer os procesos biolóxicos ligados á súa reprodución e crecemento, sería necesario como mínimo regular a cantidade de cogomelos que poden extraerse en cada zona en función da climatoloxía anual ou estacional e establecer, loxicamente, cotas de extracción, tamaños mínimos, épocas de recolección e, sobre todo, zonas vedadas que permitan ás súas poboacións recuperarse de forma natural da extracción masiva e continuada.

Mirar para outro lado coma se non pasase nada, cedendo á tentación populista de que a xente leve o que queira e onde queira, non deixa de ser pan para hoxe e fame para mañá. E ademais, supón un agravio para os pobos sérranos que conservaron os seus montes e os seus bosques e ven agora como un recurso natural que lles pertence e pode axudarlles economicamente nestes momentos de penuria élles espoliado por multitude de “urbanitas” e de “espabilados” que fai negocio á conta dos seus montes.

E para tentar parar dalgún modo esta sangría económica, a xestión do aproveitamento micolóxico pasa necesariamente pola regulación do uso das pistas forestais, porque o obxectivo destas infraestruturas de acceso ao monte non é outro que posibilitar a súa xestión e permitir a defensa fronte aos incendios forestais. En ningún caso, a de permitir que calquera persoa co seu vehículo poida acceder ao recuncho máis afastado do monte e cargar o maleteiro de cogomelos para logo vendelos ao mellor ofertante.

Noutras zonas deste país como Navarra, Aragón, Cataluña ou, mesmo, na próxima Terra de Piñeirais soriana, hai tempo que comezaron a por un pouco de orde fronte a esta febre desatada da recolección e, de paso, impedir o espolio fraudulento dos seus recursos por xentes ávidas do alleo. Deste xeito, os cogomelos pasaron a constituír unha fonte de ingresos, sexa de forma directa para os concellos mediante a súa venda comercial ou, de forma indirecta no desenvolvemento rural da zona a través do denominado “turismo micolóxico”. Hai tempo que nós deberiamos empezar a transitar por ese intricado camiño no que conflúen moitos intereses contrapostos.